Thế đấy.

Đúng ra phải gọi đó là ở trong tình trạng rối rắm. Và từ bao lâu? Hãy công nhận là đã hai năm.

Và sau hai năm là cái vận ở đường hầm. Marc đá chân vào hòn cuội làm nó văng xa sáu mét. Ở Paris tìm được một hòn đá cuội ở trên những vỉa hè để đá thật không dễ dàng. Ở nông thôn thì có được. Nhưng ở nông thôn, người ta không cần. Trong khi ở Paris, đôi khi cần tìm được một hòn cuội đẹp để đá. Đúng là như vậy. Và, một tia sáng ngắn ngủi loé trong tình trạng rối rắm, cách đây một giờ, Marc may mắn tìm được một hòn cuội hoàn toàn thích hợp. Vậy là anh đá nó và đi theo nó.

Việc đó đã dẫn anh ta tới tận phố Saint-Jacques, không phải là không có vài nỗi buồn phiền. Cấm không được lấy tay mó vào hòn cuội mà chỉ chân mới có quyền tác động. Vậy hãy công nhận là hai năm. Không chức vị, không tiền, không cả đàn bà. Không có một sự tiến lên nào trong tầm tay cả. Có lẽ trừ căn nhà tồi tàn. Sáng hôm qua, anh ta đã trông thấy nó. Bốn tầng gác kể cả những sườn mái, một mảnh vườn nhỏ trong một phố bị lãng quên và trong tình trạng đầy tai ương. Khắp chỗ là những lỗ, không có sưởi ấm, những việc vệ sinh là ở trong vườn, với then cài bằng gỗ. Lim dim mắt là điều huyền diệu. Mở mắt bình thường lại là một tai hoạ. Trái lại, người chủ của nó đề xuất món tiền thuê nhà nhỏ mọn với điều kiện cải thiện nơi ở. Với căn nhà tồi tàn này, anh có thể xoay xở. Anh cũng có thể cho người cha đỡ đầu ở. Gán căn nhà tồi tàn, một người đàn bà đặt cho anh một câu hỏi lạ lùng. Về việc gì nhỉ? À phải. Tên một cái cây. Thật nực cười là những người không biết gì hết về những cái cây trong khi họ không thể không cần chúng. Thực ra, có thể họ có lý. Còn anh, anh biết gọi tên những cái cây và việc đó đúng ra đẩy anh tới cái gì?

Hòn cuội lăn đi trong phố Saint-Jacques. Những hòn cuội không thích những phố dốc ngược lên. Nó đã chui vào cái rãnh lề đường, thêm nữa đúng ngay sau Trường Đại học Sorbonne. Vĩnh biệt thời Trung cổ, xin chào. Xin chào những tăng lữ, những lãnh chúa và nông dân. Xin chào. Marc nắm chặt hai tay trong hai túi áo. Không còn chức vị, không còn tiền, không còn đàn bà và không còn thời Trung cổ nữa. Ác nghiệt biết bao, Marc khéo léo điều khiển hòn cuội từ rãnh lề đường lên vỉa hè. Có một mánh khoé để làm cho hòn cuội nảy lên vỉa hè. Marc biết rõ mánh khóe này hầu như cũng bằng anh biết rõ thời Trung cổ. Nhất là đừng nghĩ tới thời Trung Cổ nữa. Ở nông thôn, người ta không bao giờ phải đối đầu với sự thách thức này thể hiện trong việc cho một hòn cuội leo lên vỉa hè. Vì lý do đó, người ta không cần đẩy những hòn cuội về nông thôn trong khi ở đó có hàng tấn rồi. Hòn cuội của Marc xuất sắc qua phố Soufflot và đến phần chật hẹp của phố Saint-Jacques mà không có quá nhiều vấn đề.

Hãy công nhận là hai năm. Sau hai năm, phản xạ duy nhất của một người đàn ông trong tình trạng rối rắm là tìm một người đàn ông khác cũng đang trong tình trạng rối rắm.

Bởi vì năng giao du với những kẻ thành đạt ở ngay nơi mà anh đã hoàn toàn thất bại ở tuổi ba mươi lăm sẽ làm cho tính cách của anh cau có. Thoạt đầu, tất nhiên việc đó làm anh quên đi, làm anh mơ mộng, khích lệ anh.

Sau đó, việc ấy làm anh bải hoải, rồi bực tức. Việc đó ai cũng biết rõ. Nhất là Marc không muốn trở nên bực tức. Đó là tệ hại, liều lĩnh, nhất là đối với một nhà Trung – đại học.

Viên cuội, dưới sự thúc đẩy mạnh mẽ, đến Val-de-Grace.

Rõ ràng có một người mà anh nghe nói đang ở trong tình trạng rối rắm. Qua những tin mới đây. Mathias Delamarre hầu như đúng ở trong tình trạng rối rắm từ một thời gian lâu rồi. Marc rất yêu mến anh ta, nhiều là đằng khác. Nhưng từ hai năm nay, anh không gặp lại anh ta. Mathias có lẽ có thể đi cùng anh thuê căn nhà tồi tàn. Bởi vì với tiền thuê nhà dù nhỏ mọn, trong lúc này Marc chỉ có thể trả được một phần ba mà thôi. Và câu trả lời phải đưa ra là cần kíp.

Marc thở dài đá hòn cuội lăn tới cửa một buồng điện thoại. Nếu Mathias thuận theo, có lẽ anh có thể giải quyết chuyện khó khăn này. Chỉ có điều có mối buồn phiền lớn với Mathias. Đây là một nhà tiền sử học. Đối với Marc, khi người ta nói điều đó tức là đã nói hết. Nhưng phải chăng đã đến lúc là kẻ bè phái? Dẫu có cái hố khủng khiếp ấy ngăn cách họ thì họ vẫn rất yêu mến nhau. Thật kỳ lạ. Và chính anh phải nghĩ tới cái điều kỳ lạ này chứ không phải sự lựa chọn sai lệch này mà Mathias đã chọn, cái thời gây rụng rời này của những kẻ săn – hái lượm với đá lửa. Người ta trả lời anh rằng Mathias không còn ở đó nữa và người ta cho anh một số nhà mới. Anh quả quyết lại bắt đầu. Mathias có mặt ở nhà mình. Nghe tiếng nói của anh ta, Marc thở phào. Một kẻ ba mươi lăm tuổi ở nhà mình ngày thứ tư vào hồi mười lăm giờ hai mươi phút là chứng cứ xác thực rằng anh ta đang ở trong tình trạng rối rắm nhất hạng. Đó đã là một tin tốt lành. Khi con người này, không một lời giải thích nào khác, chấp nhận gặp lại anh trong nửa giờ tại một quán cà phê không danh tiếng ở phố Ngoại-ô-Saint-Jacques, đó chính là anh ta đã ở mức chín muồi chấp nhận bất cứ thứ gì.